Covid-19 virüsü ile birlikte hayatımızın çoğu alanında radikal değişimler yaşadık. Ülkeler, kolayca bulaşan bu virüsün yayılmasını engellemek amacıyla sokağa çıkma yasakları, temel ihtiyaç harici mekanların kapatılması, okulların uzaktan eğitime geçmesi, toplu halde yapılan etkinliklerin yasaklanması gibi bazı kısıtlamalar getirdiler. Bu kısıtlamalar kapsamında çoğu şirket de, uzaktan çalışma sistemine geçiş yaptı.
Uzaktan çalışma, mevcut işin, yürütüldüğü ortam dışında cep telefonu, tablet ve bilgisayar gibi çeşitli iletişim teknolojileri aracılığı ile yürütülmesidir. Yapılması gereken işler, işveren ve işçi arasında planlanır ve çalışanın bu programa sadık kalması beklenir.
Uzaktan çalışma sisteminin çalışanlar için hem olumlu hem de olumsuz yanları vardır. Çalışanların çalışma ortamları kendi kontrollerindedir. Odanın sıcaklığını, ışığını, dizaynını ve çalışırken giyecekleri kıyafetleri kendileri belirleyebilirler. Aynı zamanda yapılacak işleri planlayıp çalışma saatlerini de belli ölçüde kendileri seçerler. İş yerinde bulunmalarını için sarf ettikleri fiziksel/zihinsel çaba ve masraflar azalır. Trafik, biriyle çatışmak gibi günlük hayatta yaşanabilecek stresli olaylar ile karşılaşma olasılığı düşebilir. Çalışanlar için uzaktan çalışmanın olumlu yanları olan bu özellikler sayesinde işe daha motive olacakları ve dolaylı olarak yaşanan bireyselleşmenin kişisel gelişime katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Çalışanlar için uzaktan çalışmanın olumsuz yanları da bulunmaktadır. Asenkron iletişim, çalışan kişiler arasında kurulan iletişimin, çalışma ortamının farklı olmasından kaynaklı gecikmeli olarak sürdürülmesidir. Uzaktan çalışma sisteminde kişi çalışma saatlerini, hangi işe ne kadar süre ayıracağını kendisi belirlediğinden bir başka çalışanın e-postasını, aramasını ya da iletişim kurmaya çalıştığı bir kanalı daha sonra görebilir veya kendi düzenine göre erteleyebilir. Bu sebeple çalışanların kendilerine oluşturdukları program sekteye uğrayabilir. Bunun yanında çalışanın çalışma ortamının uzaktan çalışmak için elverişli olmaması da çalışan için bir problem oluşturabilir. Kişinin çok sesli bir ortamda çalışmak zorunda kalması, internet bağlantısı için altyapısının yetersiz olması, teknolojik kaynakların eksikliği gibi durumlar bu problemlere örnek olarak verilebilir. Uzaktan çalışmanın olumsuz olarak değerlendirilebilecek bir diğer özelliği çalışanın özel hayatı ve işi arasında bir sınırın kalmaması ve dengenin bozulması olabilir. Çalışanlar evden çalışıyorsa ve işin özellikleri dolayısıyla yahut kişisel olarak bir planlama problemi varsa dengenin bozulması beklenen bir olaydır. Böyle bir olay sonucunda da kişi sürekli iş yapıyormuş gibi hissedebilir veya işten uzaklaşabilir. Eğer kişinin ailesi de aynı hislere kapılırsa iş ve özel hayat arasında çatışmalara sebep olabilir. Son olarak uzaktan çalışmak sosyalleşmenin azalmasına sebep olabilmektedir. Çalışanlar rutinlerinde iş yerine giderken dahi sosyalleşirken, uzaktan çalışmada kendi iş arkadaşlarıyla bile sosyalleşememektedirler. Özellikle Covid-19 virüsü sonrasında bir araya gelmek sağlık için risk oluşturduğundan ve insanların sosyalleşmeleri kısıtlandığından uzaktan çalışmanın bu özelliği çalışanlar için normalden daha büyük bir sorun olarak algılanabilmektedir.
Uzaktan çalışmanın olumsuz özellikleri belirli düzenlemelerle en aza indirgenebilir. İş ve özel hayatın dengesini korumak adına kişinin imkanları el veriyorsa ayrı bir oda belirlemesi ve işi ile alakalı tüm programını bu odada gerçekleştirmesi bir çözüm olabilir. Çalışanın imkanları el vermediği takdirde kişi kendine evin diğer bireyleri ile paylaşacağı tek bir oda olsa bile ayrı bir bölge belirleyebilir. İş ve özel hayatın karışmasının olumsuz getirilerinden biri de çalışanın aşırı monotonluktan dolayı motivasyonunun düşmesidir. Bunu önlemek amacıyla çalışanlar için saat bazında bir program belirlemeleri ve pijamalarla çalışmanın aksine sanki işe gider gibi hazırlanıp, programlarına uymaları önerilmektedir. Sosyalleşme ihtiyacının artmasına karşın kişinin normal rutininde sosyalleştiği kişilerle iş dışında uzaktan da olsa sosyalleşmesinin, kişiye bu alanda bir katkısı olduğu düşünülmektedir. Son olarak asenkron iletişimi en aza indirgemek için çalışanların koordine bir program oluşturmasının etkili olduğu söylenebilir. Ayrıca kurulan bu koordinasyon sosyalleşme ihtiyacı için de olumlu bir etki yaratabilir.
Yazan: Stajyer Psikolog Peren Doğa Salihlerli
