Ekip Kaynak Yönetimi (Crew Resource Management-CRM), bir uçuş ekibinin güvenli ve verimli uçuş operasyonlarını başarabilmesi için mümkün olan bütün kaynaklarını etkili bir biçimde kullanmasını ele alır. Amaç insan hatası kaynaklı uçak kazalarının kesin olarak önüne geçebilmektir.

Pilotların görevlerini yerine getirirken karşılaştıkları problemleri çözebilmesi için iletişim kanallarının sürekli açık olması, iletişim becerilerinin kuvvetli olması ve karar verme becerilerinin gelişmiş olması gerekir. Pilotlara ve pilot adaylarına yönelik planlanan ekip kaynak yönetim eğitimleri de takım olma, insan hatalarının azaltılması, olayları analiz edebilme, planlama ve doğru karar verebilme, tüm kaynakların farkında olma ve bunları kullanabilme ve stres yönetimi becerilerinin kazanılması ve böylelikle uçak kazalarını önleme noktasında havacılık sektörüne katkı sağlamaktadır.

Bir uçuşun başarılı bir şekilde tamamlanabilmesi için teknik bilgi ve beceri ile kişisel bilgi ve beceriye bir arada gereksinim vardır. Ancak uçak kazalarının büyük çoğunluğu kişisel becerilerde yapılan hatalardan kaynaklanmaktadır. Bu hatalar da genel olarak ekip olarak verilen zayıf kararlar, etkili olmayan iletişim, liderlik becerisinin ve planlama becerisinin yetersizliği ve kaynak yönetimi ile ilişkilidir.

Ekip kaynak yönetimi, uçuş görevinin iki eğitimli pilot yerine uçuşu destekleyen tüm ekip tarafından tamamlanması demektir. Bu açıdan ekip kaynak yönetimi hem kokpitin içindekiler hem de dışındakiler arasındaki iletişimdir. İletişim yönetimini barındırdığından dolayı kokpit, burada kritik önem taşımaktadır. Diğer araç sürücüleri ile pilotlar karşılaştırıldığında pilotları farklı kılan özellik karşılaşılan problemin anında çözüme kavuşturulması gerektiğidir, aksi takdirde problem büyümeye devam edece ve kazalar ortaya çıkacaktır.

1979 yılından günümüze kadar gelen süreç içerisinde Ekip Kaynak Yönetimi hakkında birçok bilimsel araştırma yapılmıştır. Bu araştırmalar içerisinde Ekip Kaynak Yönetimi ilişki modellerinden en çok kabul göreni ise insan faktörleri yaklaşımı olmuştur. Bu yaklaşım kısaca SHELL (Software-Hardware-Environment-Liveware) olarak adlandırılmıştır. SHELL modelinde insan ile şu 4 faktörün ilişkisi incelenmiştir,

• 1-İnsan-Makine
• 2-İnsan-Prosedür
• 3-İnsan-Çevre
• 4-İnsan-İnsan

En önemli faktör “İnsan-İnsan”dır.

İnsanların kişilik özelliklerinden yola çıkarak etkili iletişim teknikleri ile  Ekip Kaynak Yönetimi’ nin insan-insan boyutuna ilişkin araştırmalar halen yapılmaktadır.  Etkili iletişim kavramı denildiğinde ise akla ilk gelen etkili iletişimin ABC modelidir.

• A(Activator): Harekete geçiren olarak nitelendirilmekte; iki bireyin karşılaşma anlarında birbirlerine verdikleri olumlu veya olumsuz elektriği, konuşma tarzını, beden dilini ve ön yargılarını ifade etmektedir.
• B(Behavior): Davranış olarak nitelendirilmekte; harekete geçiren etkisi ile oluşan olumlu yaklaşıma olumlu tepki, olumsuz yaklaşıma olumsuz tepki olarak karşımıza çıkmaktadır.
• C(Conseguence:  Sonuç olarak nitelendirilmekte; davranışın etkileri neticesinde pozitif iletişim veya negatif iletişim olarak ifade edilmektedir.

Ekip Kaynak Yönetimi şu konuların başarılmasına katkı sağlamaktadır:

1. Hedeflere ulaşma: Bir uçuşun hedefi A noktasından B noktasına yolcunun konforunu ve huzurunu da düşünerek emniyetli ve etkin bir biçimde gidebilmektir.
2. Kaynakların korunması: Hasara ya da kazaya uğramayan bir uçak, mürettebat ve yolcularda ölüm ya da yaralanmanın olmaması, yakıt tasarrufu gibi kaynakların etkin bir biçimde kullanılmasıdır.
3. Eğitimde etkinlik: Ekip içi iletişimin arttırılması ve iyi eğitimli bir ekip kurmak için aktif bir eğitim sistemi programının oluşturulmasıdır.
4. Etkin yönetim: Uçuş görevi süresince ekibin ve görevlerin etkili bir şekilde yönetilmesidir.
5. Hataların fark edilmesi: Ekip kaynak yönetim becerilerini ve eldeki bilgiyi kullanarak kazalara neden olabilecek hataların farkına varılmasıdır.
6. Organizasyon kültürü: Ekip kaynak yönetimi bilgi, becerilerini organizasyonun kültürü ile birleştirerek potansiyel kazaların engellenmesidir.

Uzm. Klinik Psikolog Mine Altınsoy